Autisme en mindfulness
Column van Wereldmeisje
februari 2012
Menige volwassene met autisme zal het bekend voorkomen: snel overprikkeld zijn, chaos en paniek ervaren, doe- en denkblokkades krijgen, moeite hebben met het voelen van emotionele en lichamelijk grenzen, met balans vinden in je leven en met gevoelens kunnen duiden en uiten, hangen aan structuur en ritme, vaak ruis in de communicatie, hardnekkige spanningen in het lichaam, niet goed slapen en het overzicht snel verliezen. Deze onvolledige opsomming betreft stuk voor stuk voorbeelden van wat ik zie als uitingen van de ‘on-begrenzing’ in autisme. Vandaar dat ik eerder al eens schreef over ‘autisme als onbegrensd zijn’: een soort van tekort aan interne grenzen, aan be- en afgrenzing op basaal niveau. Volgens mij zijn wij daardoor bijzonder gevoelig voor het ervaren van elementaire grenzeloosheid. Het onleefbare daarvan dwingt tot afsluiten.
In mijn lange proces van mezelf ontsluiten, het zeg maar beetje bij beetje uitbreken uit mijn autistische gevangenis, ben ik op dit spoor van ‘on-begrenzing’ gekomen. Ik ben steeds meer begrenzing gaan ervaren in mijn hoofd en lichaam door non-verbale therapievormen die een tegenbeweging in mij teweeg brachten, dus tegen de stroom van mijn autistische neigingen in. Vooral creatieve therapie, yoga, haptotherapie en mindfulness hebben me daarbij geholpen. Eerder schreef ik al over haptotherapie; ditmaal is het de beurt aan mindfulness.
Mindfulness klinkt voor velen nog als zweverig, maar eigenlijk is mindfulness heel down to earth. Het vraagt je slechts te zijn bij wat er op dit moment is. Dit kun je oefenen door bewuste aandacht te geven aan je ademhaling, lichaam, zintuigen en denken. Dit zijn hele gewone dingen. Je zult echter merken dat het niet meevalt om aan deze alledaagse dingen aandacht te schenken. Vaak neemt je hoofd je mee naar gisteren, morgen, volgende week, een gesprek of een ander tijdsmoment. Deze dominantie van je hoofd uit zich bijvoorbeeld in veel stress, paniek, blokkades en afsluiten. Daarnaast ga je ook merken dat je vaak vergeet dat je een lichaam hebt, je niet goed weet hoe je je voelt of wat je wilt, en je bepaalde geluiden of stiltes helemaal niet opgemerkt hebt. Mindfulness brengt de focus terug naar je waarneming, van jezelf, innerlijke sensaties en externe prikkels. Het is bewuste aandacht bij wat je doet, denkt en voelt.
Mindfulness is geen wondermiddel dat je 1-2-3 onder de knie krijgt. Je moet bereid zijn om er tijd en energie in te stoppen, wetende dat oefenen kunst baart! Mindfulness heeft mij geholpen mijn lichaam beter te voelen; bewust worden van de grote moeheid en spierspanningen, voelen dat ik niet fit ben en rust moet nemen. Het heeft me geleerd dat mijn hersenen in lagere versnellingen kunnen, en niet alleen in de zeer hoge. Zo kan ik nu zelf adequaat ingrijpen bij overprikkeling, chaos, blokkades en slecht slapen. Het lijkt ook alsof ik meer schotten in mijn hoofd heb, niet alleen die nooit eindigende overstroming. Zelf ben ik steeds meer aan het stuur van mijn hoofd en lichaam gekomen. Natuurlijk gaat dat met vallen en opstaan, maar ik kan wel veel beter voelen wat ik wel en niet wil, wanneer iets te veel is, en kan ik beter bij mezelf blijven. Daardoor kan ik mezelf steeds beter verwoorden. Dat verbetert ook de communicatie met anderen. Mindfulness betekent voor mij meer begrenzing in alle opzichten en daarmee meer balans in mijn leven.
Over mindfulness zijn steeds meer boeken geschreven. Je kunt die lezen om beter te begrijpen wat de bedoeling is. Mindfulness leer je vooral door het te doen. De basistraining duurt 8 weken, waarin je verschillende oefeningen leert om je aandacht te trainen. Die oefen je ook thuis. Het is een ontdekkingstocht welke oefeningen het beste bij jou passen. De training is intensief. Ik raad je dan ook aan om met de trainer af te spreken op welke oefeningen jij de accenten wil leggen als het huiswerk te veel voor je blijkt te zijn. Bespreek van tevoren met iemand wanneer en hoe je thuis gaat oefenen. Voor velen van ons is dit namelijk een valkuil. Hoewel steeds meer trainingen toegesneden zijn op volwassenen met autisme, is dit niet een voorwaarde om er baat te hebben. Belangrijk is dat je een goed gevoel hebt bij de trainer. Zie de 8 weken training als een kennismaking en ga er vooral langer mee door. Herhaal de training, doe mee met een vaste mindfulness-groep, of volg een cursus yoga, meditatie of tai chi. Vanwege ons autisme zitten wij namelijk vaak erg hardnekkig in ons hoofd en uit ons lichaam. Dat verander je niet in 8 weken! Je systeem moet gaan snappen dat het ook anders kan doen. Het is als het leren van een nieuwe taal.
Iedereen gun ik de vruchten van mindfulness. Wanneer je jezelf op de weg van meer begrenzing kunt krijgen, zal dat zijn weerslag hebben op allerlei aspecten in je dagelijks leven, zoals de voorbeelden in de eerste alinea. Ik hoop dat je al deze aspecten steeds minder als een grote hoeveelheid verschillende problemen gaat ervaren, maar als varianten op en uitingen van de ‘on-begrenzing’ in je autisme. Het is juist het ervaren van die begrenzing in je hoofd en in je lichaam die je dat doet beseffen. Dat geeft moed en vertrouwen in het leren leven met je autisme.
