Wat zijn de mogelijkheden en kansen voor iemand met een lichte vorm
van autisme of daaraan aanverwante stoornis, zoals Hoog-Functionerend
Autisme (HFA), de stoornis van Asperger (AS) of een Pervasieve
Ontwikkelingsstoornis-Niet Anderszins Omschreven (PDD-NOS), maar met
normale tot (zeer) hoge intelligentie om een baan te vinden op de
reguliere arbeidsmarkt? Tegen welke moeilijkheden en beperkingen loopt
hij dan aan? En wat wordt er voor hem gedaan door instanties, om deze
moeilijkheden op te lossen?
Welke beroepen en sectoren zijn voor iemand met een autistische
stoornis mogelijk en aan welke kan hij beter niet beginnen? Welke
vooroordelen leven er bij werkgevers ten aanzien van het in dienst
nemen van een autistische werknemer (of WAO-er of gedeeltelijk
arbeidsongeschikte in het algemeen)?
Hoe is het contact met het GAK of
een arbeids(re)ïntegratie-instantie? Helpen zij je, of helpen zij je
alleen maar verder van huis? En hoe mondig is die autistische cliënt?
Kan of durft hij zijn grenzen, beperkingen maar ook mogelijkheden aan
te geven?
Een overzicht
Voor hoger-functionerende autisten is het moeilijker dan voor
niet-autisten (of liever gezegd mensen zonder beperkingen, die op alle
vlakken gezond zijn) om een plek op de reguliere arbeidsmarkt te
bemachtigen. Soms gaan de sollicitatiegesprekken al moeilijk. Als je eenmaal
aangenomen bent, kan het omgaan met je collega’s en/of
klanten/cliënten/patiënten een probleem zijn. Wanneer je snel last
hebt van
teveel prikkels, kunnen de middagpauze’s in de kantine een ramp zijn. Voor
jou zou dat dan helemaal niet gezellig kunnen zijn, maar als je er niet
bijzit voel je je weer buitengesloten. Ook pesten en discriminatie op de
werkvloer kunnen voorkomen, en als autist heb je hier moeilijker verweer
tegen. En natuurlijk speelt altijd de vraag: ‘Vertel ik het of vertel ik het
niet’. Bij een nieuwe baan kan dat, soms onbewust en niet-toegegeven door
de werkgever, een reden zijn om je niet aan te nemen. Bij een al bestaande baan
kan het ertoe leiden dat je anders behandeld gaat worden door collega’s of
je baas en die gewenste promotie of opdracht niet meer krijgt. Daar
tegenover staat dat je, door het wel te vertellen, wel eerlijker kunt zijn
en een gevoel van opluchting kunt krijgen.
Als autist zul je dus voortdurend in dilemma’s terechtkomen waar een
gezonde/niet-autistische werknemer niet in terecht komt. (Voor mensen met
andere handicaps of ziektes geldt natuurlijk hetzelfde).
Een jobcoach of begeleiding door het GAK danwel een
arbeidsintegratie-instantie kan voordeel bieden. Om hiervoor in aanmerking
te komen (voor het GAK) moet je een Wajong of WAO-uitkering hebben in Nederland,
iets wat veel autisten ook hebben. Nadeel is wel, dat als je een baan gaat
zoeken vanuit de Wajong of WAO, je opnieuw veel minder kans hebt om
aangenomen te worden. Want welke werkgever neemt nu een (ex)WAO-er aan?
Hiertegenover staat dat er speciale regelingen en subsidies zijn voor
werkgevers die dat wel doen, waar je de werkgever op kunt wijzen. Dit vraagt
echter behoorlijk wat kennis (die je zelf zult moeten vergaren) en
assertiviteit, iets wat veel autisten niet hebben. Een ander voordeel is dat
je makkelijker kunt vragen om aanpassing van je werkplek, en er vanaf het
begin af aan meer met jou rekening kan worden gehouden.
Een nadeel kan weer zijn, dat, als je eenmaal werk hebt gevonden wat bij je
past, al dan niet met hulp van het GAK, je hier voor de rest van je leven
aan vast zit. Overstappen naar een andere baan of doorsolliciteren, wanneer
jij daar zin in hebt, zal moeilijker zijn, want bij elke nieuwe baan begint
het liedje opnieuw. En kun je voor een tweede of volgende werkgever ook nog
aanspraak maken op subsidies?
Het risico bestaat ook dat je als autist relatief snel weer ontslagen wordt.
Kun je wel waarmaken wat je gezegd hebt? Ontstaan er conflicten? Pas je nog
in de groep? Is je werktempo hoog genoeg? Kun je wel tegen de (vaak hoge)
werkdruk? De ervaring is, dat het voor autisten relatief moeilijker is hun
baan te behouden.
Een ander risico is dat autisten misschien sneller overspannen of burnout
raken. Als het niet door hun werk komt, dan wel door privé-omstandigheden
of
een combinatie van alles. Waardoor je weer sneller in de WAO raakt,
moeilijker weer aan de slag komt, etc. Nog afgezien van alle persoonlijke
en
emotionele ellende, zoals depressies, het niet meer zien zitten, het gevoel
van mislukking etc.
Dan het soort werk. Bij de keuze van je werk en je
studie (vooral bij je studie) is het, ondanks je autisme, belangrijk je vooral
te laten leiden door wat je leuk
vindt, en je niet te snel te laten afschrikken door je autisme en
gedachten als ‘dat kan ik toch niet’. Aan de andere kant moet je wel
realistisch blijven en jouw specifieke beperkingen en kwaliteiten meenemen
bij je keuze. Deze beperkingen en kwaliteiten zijn voor elke autist anders.
Wat studie betreft is het belangrijk te kiezen wat je leuk vind. Dit omdat
veel
mensen uiteindelijk toch in een ander beroep terecht komen dan datgene waar
ze voor geleerd hebben.
Vooral veel academische studies leiden breed op. Je
leert er vooral een bepaalde denkwijze en wetenschappelijke, kritische
houding, meer dan dat je in de richting van een specifieke functie wordt
geleid. Let echter wel op eisen ivm je studiebeurs!
Er wordt vaak gezegd dat autisten maar niet met mensen moeten gaan werken.
Dit ligt echter in de praktijk genuanceerder. Vanwege een tekort
aan inlevingsvermogen zou een functie als hulpverlener of in het onderwijs
minder voor de hand liggen, maar er zijn ook autisten die juist
met andere autisten of kinderen gaan werken en dat heel leuk vinden.
Voor de meeste autisten gelden de volgende criteria bij het zoeken van een
geschikte functie (op HBO/universitair niveau):
- niet met groepen
- niet als hulpverlener
Zo kan iedere autist zijn eigen wensenlijstje voor ‘het ideale beroep’ of
‘de ideale werkplek’ maken.
Met deze twee eisen blijven er nog genoeg mogelijkheden over die wel kunnen,
bijv.:
- alle wetenschappelijke beroepen: wetenschappelijk onderzoeker, AIO, onderzoeksassistent, etc.
- alle creatieve beroepen: schrijver, journalist, tekenaar, schilder, fotograaf etc.
- veel beroepen uit de IT-sector: programmeur, websites maken, grafisch vormgever, netwerkbeheerder, systeembeheerder etc.
- als je kunt autorijden: transport en logistieke functies
- de administratieve/economische/juridische/financiële sector:
vrijwel alle functies. Boekhouder, accountant, economoom,
jurist/juridisch medewerker, administratief medewerker, secretaris,
loonadministrateur, notarieel medewerker, voor een bank werken (niet
als baliemedewerker, maar op een kantoorafdeling) - management- en beleidsfuncties:
soms moeilijker ivm veel contact metmensen, maar kan ook, indien nadruk
ligt op theoretische en schriftelijke (advies) kanten, bijv. aan de
hand van protocollen beoordelen van subsidie-aanvragen bij een
gemeente, schriftelijke beleidsadvisering adhv het lezen van rapporten
en die samenvatten, waarna je zelf een gedegen advies opstelt. Etc. - Verkoopfuncties/marketing: zijn moeilijker wanneer je direct aan klanten iets moet verkopen
- Technische sector: als je handig bent zijn hierin ook functies te vinden waarin je niet hoeft samen te werken
- Zorg/onderwijs/hulpverlening: niet meteen aan te raden, goed over nadenken of het echt bij je past
- Horeca/toerisme/recreatie: idem
Laat je vooral niet te snel beperken in je fantasie en de evt.
mogelijkheden! Er is meer mogelijk dan je denkt!
